ILS Archives - Herkes İçin Havacılık Derneği

Uçaklarda Kullanılan Otomatik İniş Sistemleri Nasıl Çalışır?

Uçaklarda Kullanılan Otomatik İniş Sistemleri Nasıl Çalışır?

Teknolojinin havacılık sektöründe gelişmesi ile uçaklar havalimanına yaklaşma prosedürlerini ve iniş prosedürlerini otomatik olarak yapma kabiliyeti kazanmışlardır. Otomatik iniş sistemleri uçuş ekibinin iniş sürecinde görüş mesafesinin az olduğu hava durumlarında inişi güvenli bir şekilde icra edebilir.

Havacılık sektöründe otomatik iniş sistemleri, ILS (Instrument Landin System) yani Aletli İniş Sistemi denir.

ILS Bileşenleri Nelerdir?

ILS dört farklı bileşenden oluşur. Bunlar; Localizer, Glide Slope, Markerlar ve Yaklaşma Işık Sistemleridir.

Localizer, bir uçağın iniş sırasında pist ile yatay olarak hizalanmasını sağlayan bir tür radar sistemidir.

Glide Slope, bir uçağın iniş sırasında piste yaklaşma açısının dikey olarak hizalanmasını sağlayan bir tür radar sistemidir.

Markerlar, ILS sisteminde bulunan navigasyon noktalarını ifade eder. Bu markerlar, pilotlara uçağın iniş sürecinde belirli referans noktalarını sağlamak için kullanılır. Temel olarak üç tür marker bulunur:

Outer Marker (Dış Marker), bir uçağın havaalanına yaklaşırken genellikle 4 ila 7 mil (deniz mili) uzaklıkta bulunan bir noktadır. Pilotlara, ILS’nin başlangıcına yaklaşıldığını ve uçağın alçalma ve hizalanma sürecine girmesi gerektiğini belirten bir referans noktasıdır.
Middle Marker (Orta Marker), genellikle uçağın pistten yaklaşık 1 ila 1.5 mil uzaklıkta bulunan bir noktadır. Bu marker, pilotlara uçağın yaklaşık olarak piste ne kadar yaklaştığını gösterir. Orta marker geçildiğinde, pilotlar genellikle iniş sürecinin son aşamasına girdiklerini bilirler.
Inner Marker (İç Marker), bir uçağın pistin yakınında, genellikle 0.2 ila 0.3 mil uzaklıkta bulunan bir noktadır. İç marker, pilotlara uçağın son yaklaşma aşamasına girdiklerini ve inişe hazırlanmaları gerektiğini belirtir.

Yaklaşma ışık sistemleri, bir uçağın iniş sırasında havaalanına güvenli bir şekilde yaklaşmasına ve doğru bir şekilde hizalanmasına yardımcı olan bir dizi ışık sistemini ifade eder. Bu sistemler, görüş mesafesi düşük olduğunda veya hava koşulları zor olduğunda pilotlara rehberlik sağlamak için tasarlanmıştır.

PAPI (Precision Approach Path Indicator – Hassas Yaklaşma Yolu Göstergesi): PAPI, uçağın doğru bir iniş yolu üzerinde olup olmadığını belirlemek için kullanılan bir sistemdir. Genellikle pistin yanında veya pistin sonunda yerleştirilen kırmızı ve beyaz renkteki ışıklardan oluşur. Uçağın doğru eğimde olup olmadığını anlamak için pilot, PAPI ışıklarının rengini gözlemleyebilir. İdeal yaklaşma için, iki beyaz ve iki kırmızı ışığın görünmesi beklenir.

RA (Radio Altimeter – Radyo Altimetre) Nedir?

Otomatik iniş sistemleri, uçağın yere ne kadar yaklaştığını belirlemek için radyo altimetre gibi sensörleri kullanır. Bu, uçağın otomatik olarak alçalmasını ve iniş sürecini yönetmesini sağlar.

Bu alt başlıklar, otomatik iniş sistemlerinin temel bileşenlerini ve işlevlerini kapsar. Ancak, her uçak modelinde bu sistemlerin tasarımı ve özellikleri farklılık gösterebilir.

Abdullah Tarık Yıldırımoğlu Nisan 3, 2024

Bilgi Deposu

ILS (Instrument Landing System) Nedir?

Hava şartları kötü olduğu zamanlarda ve görerek inişin mümkün olmadığı koşullarda aletli iniş sistemi (ILS) kullanılır. 1940’lı yıllarda çıkan bu sistem 1949 yılında ICAO tarafından kabul edilerek kullanılmaya başlanmıştır.

Seyrüsefer yardımcı sistemlerinden olan ILS, uçağın pist başına kadar hassas bir şekilde yaklaşmasını sağlar. Pist başına yerleştirilen vericiler sayesinde uçakların emniyetli bir şekilde iniş yapmaları sağlanır. Daha çok kötü hava şartlarında kullanıldığı için ILS, atmosferik olaylardan etkilenmez. Böylelikle uzun ömürlü kullanım süresine sahiptir. Güvenilir bir sistem olan ILS pilota istikamet ve süzülüş bilgisi verir, bununla birlikte emniyetli bir iniş gerçekleştirilebilir.

ILS Teçhizatları

Görüş mesafesinin çok düşük olduğu, özellikle sisli ve karlı havalarda bu sistem pilotların inişlerini büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır. Bunu bünyesinde bulunan teçhizatlar vasıtasıyla sağlamaktadır. Bunlar; localizer, glide- path ünitesi, middle and outher marker beacons üniteleridir.

Localizer Ünitesi (Yön Bulucu): Pist yüzeyinde bulunur. Yatay yönde ve iniş istikametinin tersi yönünden yayın yapan bir teçhizattır. Uçağı pist ekseni istikametine doğru yönlendirir ve uçağa sadece istikamet bilgisi verir. Pist sonundan 1000 ft. (300m) mesafede bulunmaktadır. 25nm’ye kadar sinyal yayınlayan localizer sayesinde uçak, pist uzantısından 25 nm’den itibaren sinyal almaya başlar.
Glide – Path Ünitesi (Süzülüş Hattı Belirleyici): Bu teçhizat pistin dikeyinde 3° açı vererek yayın yapar. Yani uçağı en uygun süzülme açısı olan 3°lik bir eğimle pist başına yönlendirir.
Middle and Outer Marker Beacons Üniteleri (Orta ve Dış Marker Beacon Üniteleri): Localizer ve Glide-Path teçhizatlarının sinyallerini dikey bir şekilde keserek yayın yapan teçhizatlardır. Pilotlara pist başına ne kadar mesafe kaldığının bilgisini verir. 3 marker vardır bunlar; dış, orta ve iç şeklindedir. Dış marker, pist başına 4 nm mesafededir. Orta marker, pist başına 3500ft. mesafededir. İç marker, pist başından 50 ft. uzaklıkta bulunmaktadır.

ILS Çalışma Prensibi

İki radyo vericisi ve bu vericiler ile birbirleri arasında küçük bir açı yaparak kesişen yayın konisi sistemi oluşturur. Pistin yakınında bulunan verici (Glide-Path) dikey yayın yaparken, uzak kısmındaki verici (Localizer) yatay yayın yapar. Uçakta bulunan algılayıcılarla bu sinyaller alınarak güvenli bir iniş sağlanır.

Görüş mesafesine göre kategorilere ayrılmıştır. Bunlar;

CAT 1: Günümüz teknolojisiyle hemen hemen bütün sivil uçaklarda bulunan sistemdir. Yatay görüş mesafesinin (Runway Visibility Range-RVR) 550 m ve dikey görüş mesafesinin (Decision Height-DH) en fazla 200ft. olması gerekmektedir.
CAT 2: Bu iniş için RVR’in 300 m ve DH’ın 100ft. olması gerekir.
CAT 3: Bu sistem görüş mesafesinin çok az olduğu durumlarda kullanılmakta ve 3 kısımda incelenmiştir. CAT3a (RVR 200m, DH 100ft.), CAT3b (RVR 125m, DH 25ft.), CAT3c (RVR ve DH için minimum mesafe yoktur.) olarak ayrılmıştır.

ILS ile Birlikte Kullanılan Sistemler

Sisteme ek olarak seyrüsefer yardımcı sistemleri (DME, VOR, NDB vb.), Radar üniteleri ve görsel pist aydınlatma sistemleri de mevcuttur.

DME (Distance Measuring Equipment): Mesafeyi ölçen cihazdır. VOR ile birlikte çalışırlar. ILS olmadığı meydanlarda VOR cihazı ile birlikte iniş kalkış yapılabilir.
VOR (VHF Omni-directional Radio Range): VHF (Very High Frequency) ile çalışan çok yönlü olarak kullanılabilen radyo seyrüsefer sistemidir.
TACAN (Tactical Air Navigation): Askeri meydanlarda kullanılır. VOR benzeri bir sistemdir.
ADF (Automatic Direction-Finder): Radyo sinyali yayınlayarak istikamet gösteren sistemdir.

Aleyna Aydın Mart 19, 2022

Bilgi Deposu

Aletli Pist ve Aletsiz Pist Nedir?

Pist, herhangi bir türde hava aracının (helikopter, uçak…) iniş ve kalkış yapabilmesi için tasarlanmış dikdörtgen şeklindeki alanlardır.

Aletsiz Pist Nedir?

Görerek yaklaşma yöntemini kullanarak gerçekleştirilen uçuş operasyonları için kullanılan pistlerdir.

Görerek uçuş diğer bir söylemle VFR (Visual Flight Rules) uçuş, pilotun uçak durum kontrolünü ve seyrüseferini uçak dışarısındaki görsel referanslara göre gerçekleştirmesidir. Görerek uçuş yapılması için mümkün olan hava koşularına VMC (Visual Meteorological Conditions) denir. Aletli Pist Nedir?

Uçağın aletli yaklaşma yöntemlerini kullanarak iniş veya kalkış yapabilmesi için öngörülen pist türlerinden birisidir.

1) Hassas Olmayan Yaklaşma Pisti:

Direkt bir yaklaşma için yeterli görülen ve en azından yön bilgisi sağlayabilen görsel yardımcıların aynı zamanda da bir görsel olmayan yardımcının hizmet verdiği aletli pistlerdir.

2) Hassas Yaklaşma Pisti:

Kategori 1:

Karar yüksekliğinin en az 60 metre olduğu aynı zamanda görüş mesafesinin ise en az 800 metre veya pist görüş mesafesinin en az 550 metre olduğu operasyonlar için öngörülen, ILS ve/ veya MLS ve görsel yardımcıların bulunduğu ve hizmet verdiği aletli pistlerdir.

Kategori 2:

Karar verme yüksekliğinin 60 metreden az olduğu fakat 30 metreden az olmadığı aynı zamanda pist görüş mesafesinin de en az 350 metre olan operasyonlar için öngörülen, ILS ve/veya MLS ve görsel yardımcı sistemlerin hizmet verdiği aletli pistlerdir. Kategori 3:

Pist yüzeyi ve pist yüzeyi boyunca ILS ve/ veya MLS hizmetlerinin verildiği ve:

A — Karar verme yüksekliğinin 30 metreden az olduğu veya hiçbir karar yüksekliğinin bulunmadığı aynı zamanda pist görüş mesafesinin en az 200 metre olduğu operasyonlar için öngörülen pistlerdir.

B — Karar verme yüksekliğinin en az 15 metre olduğu veya karar yüksekliğinin bulunmadığı, pist görüş mesafesinin ise 200 metreden az olduğu ancak 50 metreden az olmayan operasyonlar için öngörülen pistlerdir.

C — Karar yüksekliği ve pist görüş mesafesi sınırlanması bulunmayan operasyonlar için öngörülen aletli pistlerdir.

Esranur Tüz Temmuz 28, 2021

Bilgi Deposu

Uçaklar Neden Tamamen Oto-Pilota Dönüş Yapmıyor?

Teknoloji sayesinde günümüzde uçaklar kendi başlarına uçabilecek donanımlara sahiptirler ama uçakları hala pilotlar uçurmaktadır. Aslında pilotlar uçağı kalkış ve iniş noktaları dışında çoğunlukla Oto-Pilot kontrollü uçurmaktadır. Uçakların tamamen Oto-Pilota dönüştürülmemesinin nedeni havadayken sistemin yanlış programlanmış olma ihtimali ya da bilgisayar sisteminin arızalanma ihtimali olmasıdır. Oto-Pilot Nedir ve Nasıl Çalışır?

Oto-Pilot uçaktaki hidrolik, mekanik ve elektronik sistemleri kullanarak uçağı belli şartlar altında yönetebilen bir yazılımdır. Kalkıştan önce pilotlar uçaktaki FMS (Flight Management System) sistemine uçuş rotası, hız ve yükseklik gibi bilgileri girmektedirler. Gelişmiş bilgisayar matrisi de diğer sistemlerden gelen bilgilerle birlikte uçağın hareketini kontrol etmektedir. Oto-Pilot alınan verileri analiz eder ve hidrolik basınçla çalışan kumanda yüzeylerine elektrik sinyalleri göndererek kusursuz bir uçuş planı uygular. Sistem hız ve yüksekliğin yanında uçağın burnunun baktığı yeri (heading) de sabitleyebilmektedir. Uçağın ağırlık merkezi etrafındaki hareketini denetlemekte ve güvenlik parametrelerine göre uçağı yönlendirmektedir.

Oto-Pilot Ne Zaman Devreye Girer?

Oto-Pilot kalkıştan bir süre sonra devreye girer ve inişten önce devre dışı bırakılır. Devre dışı kaldığı zaman pilotu ışıklı ve sesli ikazlar ile uyarmaktadır. Ayrıca pilotun görüş alanının azaldığı ya da uçuş sisteminin arızalanması durumunda pilotun kontrolünde devreye girer. Oto-Pilot Uçağı İndirebilir Mi?

Gerekli komutlar ile uçağı indirebilmektedir ve bu duruma otomatik iniş sistemi denir. Uçak görüş açısını etkileyen zorlu şartlar altında iniş yapacaksa ILS (Instrument Landing System) ile belirli güvenlik parametreleri doğrultusunda iniş yapabilmektedir. Bu tarz durumlarda Oto-Pilot kokpit ekibi kontrolünde inişi gerçekleştirir.

Oto-Pilot Çeşitleri

Tek-Eksenli: Uçağın dönüş yapmadan tek hat üzerinde uçabilmesini sağlar.
İki-Eksenli: Dönüşle birlikte kontrollü yunuslama da sağlar.
Üç-Eksenli: Dönüş ve yatış ile birlikte dümeni kontrol ederek sapma hareketini yönlendirir. Yolcu uçaklarında kullanılan Oto-Pilot sistemidir.

Şule Nur Çelenk Temmuz 11, 2021

Bilgi Deposu

Otomatik Pilot Nedir?

Hava araçlarında bulunan otomatik pilot sistemi, hava aracını belirli şartlarda koordine eden yazılımdır. Uçuş planını takip etme özelliğine sahip olan bu sistem, hava aracının hızını, yüksekliğini ve uçağın burun kısmının baktığı yeri sabitleme özelliğine sahiptir. Günümüzde en çok yolcu uçaklarında kullanılan bu sistem, pilotların iniş ve kalkış gibi durumlar dışında kontrolleri dahiline sık kullanılan bir sistemdir. Otomatik Pilot Yazılımının İşlevleri Nelerdir?

Uçuş rotası, oluşturulduğu andan itibaren pilotlar tarafından kalkıştan önce otomatik pilot sistemine yüklenmektedir. Bu yüklemeden sonra pilotların sisteme verdiği talimat ile otomatik pilot sistemi hava aracını koordine etmektedir.

Günümüzde son teknolojilerle üretilen hava araçlarında üç eksenli otomatik pilot yazılımları yer almaktadır. Dönüşlerde ve yatışlarda kontrolü sağlayan üç eksenli otomatik pilot sisteminin bulunduğu hava araçlarında, uçuş manevralarının birçoğu sistem tarafından koordine edilmektedir.

Tırmanış ve alçalış uçuşlarında extrem bir durum gelişmediği sürece pilotlar otomatik pilot sistemine müdahale etmezler. Aynı zamanda bu sistemin bütün koordinesi pilotların talimatları ile gerçekleşir. Otomatik Pilot Yazılımı Hava Araçlarında Ne zaman Devreye Girer?

Kalkıştan sonra faaliyete giren otomatik pilot sistemi inişten önce kapatılmaktadır. Yani kalkış ve inişler pilotlar tarafından koordine edilmektedir.

Aynı zamanda otomatik pilot sistemi, görüş şartlarının azaldığı, havanın kapalı olduğu durumlarda veya uçak içerisinde bulunan sistemlerin ve yazılımların arızalandığı durumlarda pilot kontrolünde faal duruma getirilmektedir.

Otomatik Pilot Yazılımı Bir Hava Aracını İndirebilir mi?

Pilotlar tarafından inişin gerçekleştirilemediği; meteorolojik görüş şartlarının kısıtlı olduğu durumlarda, inişin pilotun gerekli talimatları doğrultusunda otomatik pilot sistemiyle gerçekleştirilmesine otomatik iniş sistemi denir.

Bu tip durumlarda ILS (Instrument Landing System) kullanılır. Bu sistem hava aracının güvenliğini sağlayacak çerçevede oto pilot sistemiyle ve uçağın diğer sistemleriyle koordinasyon içerisinde çalışır.

Otomatik iniş sistemi pilotların kontrolü dahilinde faal duruma getirilerek iniş gerçekleştirilir.

Hasan Güven Haziran 9, 2021

Bilgi Deposu

Pist CAT I, CAT II, CAT III Anlamları Nelerdir?

Aletli iniş sistemi yani ILS (Instrument Landing System), piste yerleştirilmiş radyo frekansında ki vericiler sayesinde uçakların iniş yapmasına yardımcı olur. Çalışma prensibi oldukça basittir. İki radyo vericisinden oluşur. Pistin uzak kısmındaki verici yatay düzlemde yayın gönderir, yakında bulunan verici ise dikey düzlemde yayın göndererek sistemi çalıştırır. Kokpitte de bu vericileri alan bir sistem bulunur. Pistten gelen sinyalleri kontrol edip, inişin daha düzgün ve daha güvenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. Görüş mesafesinin düşük olduğu zamanlarda kullanılır ve kendi içinde kategorilere ayrılır. CAT I, CAT II, CAT III terimleri de ILS bulunan pistler için kullanılır. CAT kategori anlamına gelmektedir. Bu kategoriler görüş mesafesine göre belirlenmiştir. En basit seviye CAT I’dir. CAT I operasyonlarının yapılabilme koşulları aynen şu şekilde belirtilmiştir; 60 m’den alçak olmayan bir karar yüksekliği veya en az 800 m bir görüş mesafesi veya en az 550 m bir pist görüş mesafesine sahip hassas aletli yaklaşma. Yani bu üç seçenekten birini karşılıyorsan ya da daha iyi görüş mesafelerine sahipsen piste iniş yaparken basit pist iniş sistemini yani CAT I’i kullanırsın. CAT II için operasyon koşulları şöyledir; 60 m’yle 30 m arası karar yüksekliği veya 550 m ile 350 m arası pist görüş mesafesi. Pistteki görüş mesafesinin biraz daha kısıtlı olduğu zamanlarda kullanılır. CAT II operasyonu için havaalanında inişi engelleyebilecek hiçbir radyo frekansı bulunmamalıdır. Farklı bir frekans inişi tehlikeye atabilir ya da sistemin karışıklık yaşamasına sebep olabilir. CAT III operasyonları ise görüş mesafenin çok düşük olduğu ya da olmadığı zamanlarda kullanılır. Bu sistemin kullanılması için hem pist hem de uçağın bu sisteme sahip olması gerekir. CAT III kendi arasında da 3 bölüme ayrılmıştır. Koşulları ise şu şekildedir;

A) Karar yüksekliği 30 m ile 15 m arasında. Pist görüş mesafesi 200 m’den fazla,
B) Karar yüksekliği 15 m’den az olmalı. Pist görüş mesafesi 200 m ile 50 m arasında olmalı.
C) Karar yüksekliğinin ve pist görüş mesafesinin minimum bir değeri yoktur.

CATII ve CAT III operasyonlarının yapılacağı zaman verici frekanslarını engelleyecek tüm taşıtlar ve cihazlar iniş yapılacak pistin etrafında bulundurulamaz. Özellikle CAT III gibi görüş mesafelerinin neredeyse hiç olmadığı inişlerde iniş sistemini bozacak bir frekans ölümcül olabilir. Bu yüzden CAT II, CAT III sistemleri her pistte bulunmaz. Önceden sadece Esenboğa Havalimanı’nda bulunurdu. Şuanda ise İstanbul Havalimanı’nda da bulunmaktadır.

Sıla Sultan Kızılay Temmuz 5, 2020

Bilgi Deposu

Etiket: ILS