yakıt deposu Archives - Herkes İçin Havacılık Derneği

Uçakta Yakıt İkmali Nasıl Yapılır?

Uçaklarda yakıt ikmali havada ve yerde olmak üzere iki şekilde yapılır. Uçakta bulunan yakıt renksiz, berrak ve neredeyse kokusuzdur. Halk arasında gazyağı olarak bilinen kerosene, çeşitli katkı maddeleri eklenerek elde edilir. Yakıt ikmalinde ve depolamasında dikkat edilmesi gereken hususlardan bazıları yakıtın donma sıcaklığı ve içinde bulunan su oranıdır.

Havada Yakıt İkmali Nasıl Yapılır?

Havada yakıt ikmali yolcu uçakları için kullanılan bir metot değildir. Bu işlem genellikle iki askeri uçak arasında yapılır. Uçuş esnasında uçak yakıtını taşıyan bir askeri uçaktan diğer bir uçağa aktarılması işlemidir. Bu işlemde iki türlü metot kullanılır. Bunlar “Boom” ve “Hose-and-Drogue” sistemidir.

Boom Sistemi: Tanker uçaklarının arkasında bulunan, kontrolü uçaktaki yetkili kişi tarafından gerçekleşen teleskobik bir kolla gerçekleşir. Bu teleskobik kol, yakıt alan uçağın üstünde bulunan ilgili yere kilitlenmesiyle yakıt ikmal işlemi gerçekleşir.
Hose-and-Drogue Sistemi: Bu sistem sepet sistemi olarak bilinir. Uçağın arka kısmından salınan bir hortum vasıtasıyla yakıt ikmal işlemi gerçekleşir. Yakıt alacak uçakta bir adet yakıt ikmal probu bulunur. İkmal sırasında bu prop diğer uçaktan salınan sepete kilitlenir ve ikmali gerçekleştirir. Bu işlemde herhangi bir operatöre ihtiyaç yoktur.

Yolcu ve Kargo Uçaklarında Neden Havadan Yakıt İkmali Yapılmaz?

Havada yakıt alma tehlikeli bir işlemdir ve çok katı kurallar içerir. Ayrıca bu uçaklarda menzile göre yakıt miktarı hesaplanıp ona göre ikmal yapılır. Bu sebepten dolayı yolcu ve kargo uçaklarında havadan yakıt ikmali gerçekleşmez.

Uçağa Park Pozisyonundayken Yakıt Alma İşlemi Nasıl Gerçekleşir?

Uçağa yakıt ikmali, uçağa ait el kitaplarının (AMM) ilgili bölümleri referans alınarak gerçekleştirilir. Uçakta yolcu varken ve sorumlu pilotun bilgisi olmadığında yakıt ikmali gerçekleşmez. Yakıt alma işleminde uçağın yanında itfaiye aracı hazırda bulundurulur ve açık yolcu kapılarına da yolcu merdiveni veya körük yanaştırılmış olmalıdır. İlgili koşulların sağlanması durumunda yakıt tankından alınan boru, kanadın altında bulunan proba kenetlenip yakıt alma işlemi gerçekleştirilir.

Uçakta Kaç Adet Yakıt Tankı Bulunur?

Uçakta Merkezi (Center Tank), Ana (Main Tank) ve Genişleme (Surge Tank) yakıt deposu olmak üzere temelde üçe ayrılır. Merkezi yakıt deposu iki kanat arasında, ana yakıt deposu kanatların içinde ve genişleme yakıt deposu ise kanatların içinde bulunan yakıt tanklarının uçlarında bulunur.

Gökhan Meriç Mart 16, 2023

Bilgi Deposu

Uçakların Asıl Yakıt Depoları Nerededir?

Uçak yakıtı motorun çalışması ve uçağın havalanması için gereken enerjiyi sağlar. Bu yakıtın konulduğu yere yakıt tankı adı verilir. Yakıt tankları, çok büyük olabileceği gibi çok küçük de olabilir.

Uçaklarda yakıt tankı uçağın tipine birçok farklı yerinde bulunabilir. Fakat yakıt tankı için en yaygın olan yer uçağın kanat içleridir. Kargo ve yolcu uçağı olmayan bazı istisna uçak tiplerinde yakıt deposu uçağın gövdesinde yer alır. Bazı uçak tiplerinde ise depo uçak kanadında asılı durur. Fakat bu tip uçaklar aeorodinamik sürüklemeyi arttıracağı için genelde tercih edilmez. Bu tip tankların avantajı, yalnızca çok olası durumlarda serbest bırakılarak bomba olarak kullanılmasıdır.

Uçakların tankları kapasitelerine ve yerlerine göre 3 tip bulunur:

Merkezi yakıt deposu (center tank)
Ana yakıt deposu (main tank)
Genişleme yakıt deposu (surge tank)

Yakıt Depoları Neden Kanatta Bulunur?

Aşırı Baskıya Engel Olmak

Uçak havalanmaya başladıktan sonra, uçağın baskısı kanatlara yüklenmeye başlar. Bu durumda yakıt baskıyı azaltır. Böylelikle kanadın açısında değişiklik olması önlenir. Uçağın dengesinin bozulmaması için ilk olarak merkezi yakıt deposundaki yakıt kullanılır. Fakat yakıt ikmali yapılırken durum tam tersidir. Yani tüketmeye içten dışa, doldurulurken dıştan içe doldurulur.

Uçağın Ağırlık Merkezini Korumak

Uçağın ağırlık merkezini korumak hayati önem taşır. Gövde olarak daha uzun olan uçakların burun ve kuyruk kısmında yakıt tankı bulunması uçağın uzunlamasına bir denge kaybı yaşamasına neden olabilirdi. Bu sebeple yakıt tanklarının uçak kanadında bulunması ağırlık merkezini dengeler.

Kanatların Daha Sert Olmasını Sağlamak

Havada seyir halindeki bir uçağın hava akımdan dolayı titreyerek sallanması çırpınmaya sebep olur. Gövdeye göre daha hafif ve ince olan kanatlar bu durumda kırılmaya kadar gidebilir. Bu yüzden yakıt tanklarının kanatlarda bulunması çırpınmayı azaltarak daha güvenli bir uçuş sağlar.

Hayrunisa Koç Aralık 14, 2021

Bilgi Deposu

Uçakların Yakıtları Nerede Depolanır?

Gökyüzünde uçan metal kuşların büyük hacimlerde yakıt tankları bulunmaktadır. Büyük hacimlerde olan bu yakıt tankları uçakların kanatlarında ve gövdesinde yer alır. Uçak yakıtının %70’i kanatlarda bulunurken, %30’u gövde kısmında yer almaktadır. Uçaklarda Kaç Adet Yakıt Deposu Vardır?

Uçaklardaki yakıt deposu temelde üçe ayrılmaktadır. Bunlar; Merkezi Yakıt Deposu (center tank) , Ana Yakıt Deposu (main tank) ve Genişleme Yakıt Deposu (surge tank)’dur.

Merkezi Yakıt Deposu; uçağın gövde kısmında iki kanat arsında yer almaktadır, Ana Yakıt Deposu; uçağın kanatlarının içinde bulunan kısımda yer almaktadır, Genişleme Yakıt Deposu ise; uçağın kanat kısmındaki ana yakıt deposunun ilerisinde kanadın uç kısımlarında yer alır.

Ayrıca uçakların yatay kuyruklarında (yatay stabilizatör) trim tank adı verilen ek yakıt tankı bulunur. Bu tank uçak taksi ya da aşırı yakıt ikmali yapılması durumunda ana tanklardan taşan yakıt buraya doldurulur. Kanatta bulunan yakıt tanklarından daha küçük bir hacme sahip olan bu tanklara yakıt, merkezi yakıt deposu tarafından pompalanır. Peki Yakıt Depoları Neden Kanatlarda Yer Alır?

3 sebebi bulunmaktadır.

Aşırı Strese Engel Olma

Uçak kalkışını gerçekleştirdikten sonra, uçak üzerinde ki ağırlıklar kanatlara binmeye başlar. Bu durumda yakıt, kanatlar için baskı azaltıcı bir etki yaratır. Örneğin Airbus a320’yi düşünelim. Kanatlarında bulunan yakıt tankı tamamen boş olsun merkez yakıt tankı ise tamamen dolu. Bu durumda devası yapıda ki uçakların ağırlığı kanatların aşırı strese maruz bırakacaktır. Bu yüzen öncelikle, yakıt merkez tankından daha sonra kanat tanklarındaki yakıt tüketilir. Yakıt ikmali sırasında ise tam tersi şeklinde ikmal yapılır.

Uçağın Ağırlık Merkezini Koruma

Eğer yakıt tankların uçağın burun, kuyruk ya da başka kısımlarında yer alsaydı çok büyük momentum değişiklikleri meydana gelirdi. Uçağın uzunlamasına ağırlık merkezinin sabit kalması hayati önem taşımakta ve uçağın düşmesine engel olmaktadır.

Kanatların Daha Sert Olmasını Sağlamak

Kanatların hava akımından dolayı titreyerek yalpalaması durumuna ‘Çırpınma (flutter)’ ismi verilmektedir. Güçlü bir çırpınma kanatların kırılmasına yol açabilecek bir güçte olup tehlikelidir. Kanatların yakıtla dolması çırpınmayı azaltmakta ve uçuş güvenliği sağlamaktadır.

Neriman Alıcı Mayıs 25, 2021

Bilgi Deposu

Uçaklarda Neden Her Uçuşta Depo Tam Doldurulmaz?

Pilotlar birçok dış etkenden dolayı yakıt deposunun ağırlığına dikkat ederler. Hem maliyet açısından hem çevre açısından hem de uçağın ağırlığı açısından depodaki yakıt önemli bir faktördür. Bu faktörlerin oluşturabileceği sorunları engellemek için dispeçerler titizlikle çalışır. Öncelikle dispeçerler uçağın gidiş dönüş için ne kadar yakıt kullanacağını hava durumuna, oluşabilecek hava trafiğine, rota değişikliğine göre hesaplarlar. Daha sonra pilotun onayından geçer ve hesaplanan yakıt depoya aktarılır. Bu durumda zaten yakıt birden fazla kontrolden geçtiği için depo çoğu zaman tam doldurulmaz

Yakıtın Fazla Olması Uçakta Bir Sorun Teşkil Eder mi?

Depoya aktarılan yakıt olması gerekenden fazlaysa bu ağırlık yapar. Hem kalkışta hem de inişte sorun yaratabilir. Daha fazla yakıt daha fazla ağırlık demektir ve kalkışta daha fazla güç kullanımına yol açarken, inişte de daha sert bir iniş yapılmasına sebep olur. Acil durumlar söz konusu olduğunda ve acil iniş yapılacağı zaman depoda kalan fazla yakıt genellikle havada bırakılarak ağırlık iyice azaltılmaya çalışır. Herhangi bir tehlike oluşmasın diye tüm sorunların önüne geçilmeye çalışılır. Ayrıca depo, rotanın gerektirdiğinden daha fazla yakıtla doldurulursa bu çevresel olarak da zarara sebep olur. Depoda ne kadar çok yakıt olursa, havaya bırakılan karbon miktarı da o kadar çok olur böylece sera gazı salınımı da fazlalaşır. Bu da çevreye verilen zararı kat ve kat arttırır. Yakıtla ilgili bu iki gerçeğin dışında bir de maliyet sorunu vardır. Uçak yakıtları çok pahalıdır ve uçaklar yapıları gereği tonlarca yakıt harcarlar. Bu yadsınamaz gerçek karşısında havayolu firmaları belirli prosedürler uygularlar. Maliyeti olabildiğince düşürmek ve fazla masraftan kaçınmak için gereksiz yere fazla yakıt kullanımının önüne geçmek isterler. Ayrıca yakıt yükleme de fazla yüklenen her 1 ton saatte 40 kg’dan fazla yakıt harcamaya sebep olur. Bu durumun da uzun uçuşlar ve sık uçuşlar için maliyeti bir hayli fazla olabilir.

Yolcu Uçaklarının Havada Yakıtı Bittiğinde Yakıt İkmali Yapabilirler mi?

Birçok videoda savaş uçaklarına yakıt ikmali yapıldığını bir şekilde görmüşüzdür ancak yolcu uçaklarına yapıldığını hiç görmedik çünkü yolcu uçakları için daha farklı yollar izleniyor. Eğer çok uzun uçuşlar yapılacaksa ve depo yetersiz gelecekse genelde havayolu firmaları aktarmalı uçuşları tercih ediyor. Böylece havada yakıt ikmalinin maliyetinden kurtulmuş oluyorlar aynı zamanda yolcu taşıma kapasitelerini arttırıp kar yükseltebiliyorlar. Uzun uçuşlar için tercih edilen diğer bir yol ise uzun menzilleri olan heavy, jumbo jet kategorilerindeki uçakların kullanımı oluyor.

Sıla Sultan Kızılay Mayıs 22, 2020

Bilgi Deposu

Etiket: yakıt deposu