Uçuş Sırasında Uçaklardaki Basınç Değişimleri Nasıl Kontrol Edilir?
Uçuş Sırasında Uçaklardaki Basınç Değişimleri Nasıl Kontrol Edilir?
Uçaklardaki basınç değişiminin kontrolü Pitot-Statik göstergeler sayesinde sağlanır. Bu sistemin amacı; uçak sistemlerinde dinamik (pitot) ve ortam (statik) basıncı tespit etmektir. Dâhili bağlantı sistemleri ve komponentleri girişlerdeki basıncı altitude (irtifa) ve airspeed (hız) sinyallerine çevirir. Probe’lar dinamik ve statik basınçları hissederler ve hatlardan geçerek kullanıcı komponentlerine basınç sağlarlar. Buzlanmayı önlemek için problar ısıtılır. Alternatif portlar standby altimetre ya da airspeed göstergesi için statik ve dinamik basınç sağlar. Drain fittingler (boşaltım teçhizatı) pitot-statik sistemde birikmiş suyu boşaltmaya yarar. Pilot mahalindeki 3 göstergenin çalışması için pitot ve statik basınç sağlanmış olur. Bu göstergeler;
- Altimetre
- Hız Saati
- Varyometre
1.Altimetre
Uçakların deniz seviyesine göre yüksekliğini feet cinsinden gösteren göstergelere denir. Statik basınç ile çalışır. Statik basınç deliklerinden alınan hava 171 basıncına göre yüksekliği ölçer. Altimetre görünüş olarak saate benzer. Akrep yelkovan gibi boyca birbirinden farklı üç ayrı gösterge kolu vardır. En uzun olan 100 feet aralığı, orta uzunluktaki kol ise 1000 feet aralığı, en kısa kol ise 10000 feet aralığı gösterir. Kadranın içinde açılmış bir pencereden de bir düğme ile ayarlanabilir baro metrik basınç görülür. Kalkış yapılan veya inilecek yerin barometrik basıncı ayarlanarak doğru yükseklik değerlerinin elde edilmesi sağlanır. Bazı hava alanlarının basıncı standart değerlere uymaz. Uçuş sırasında pilotun altimetreyi değişen dış basınca göre ayarlaması gerekir.
2.Hız Saati
Hız saati statik hava basıncı ile pitot basıncı arasındaki basınç farkını ölçen diferansiyel basınç göstergesidir. Ana uçuş aletlerinin ilk geliştirilenlerindendir.
Hız Göstergesinin Görevleri:
Kalkış için normal sürate ulaştığını bildirir. Uçağı stall süratinin üzerinde tutmaya yardımcı olur. Uçak süratinin emniyet limitleri dışına çıkması durumunu ikaz eder. En uygun uçuş sürati için gaz ayarına yardımcı olur. En iyi tırmanış ve süzülüş açıları hesabına esas teşkil eder. Dalışta sürat artışı, tırmanışta sürat azalması nedeni ile düz uçuş yapılıp yapılmayacağı kontrolünü sağlar. Hava hızı deniz mili cinsinden ifade edilir. (Knot: Deniz Mili (1852 m/saat) ). Gelişmiş uçaklarda pitot-statik bilgileri Air Data Computer (ADC) bölümüne gider. Bu bilgisayar değerlendirme yaparak verileri LCD ekrana yansıtır. Ayrıca hız göstergesinde, üzerinde kırmızı beyaz çizgiler olan Barber Pole ibresi o anki yükseklik, basınç ve sıcaklığa göre maksimum hız sınırını gösterir.
3.Varyometre
Statik basınç sistemine bağlı olarak çalışan bu gösterge dakikada feet olarak yükselme veya alçalma hızını yani dikey hızı gösterir. Uçakta iki tane olup kaptan ve yardımcı pilot gösterge panelindedir. Cihazın arkasındaki bir konektörden gelen elektrik ile gece uçuşlarında skalanın rahat okunabilmesi için cihazın içindeki 5 voltluk ampuller beslenir. Varyometre feet/dakika olarak uçağın tırmanış ve alçalış hareketini gösterir. Pitot statik sistemin statik basınç tüpüne bağlı üç uçuş göstergesinden biridir. Pilot, alet uçuşu ve eğitim uçuşunda varyometreyi uçağın yunuslama durumunu kontrolde kullanılır. Göstergenin üst kısmında yükselme miktarını alt kısmında alçalma miktarını gösterir.