hava sahası Archives - Herkes İçin Havacılık Derneği

Air Spaces Class Nedir?

Hava Sahası

Hava sahası, herhangi bir kara parçası ve/ya su kütlesi üzerindeki boyutları çeşitli kanun, kural ve antlaşmalarla belirlenmiş atmosfer kütlesi. Günümüzde kullanılan -kapsadığı alan açısından- en büyük hava sahası birimi uçuş bilgi bölgesidir (FIR). Her ülkenin hava sahası bir veya daha fazla uçuş bilgi bölgesine bölünür.

Gökyüzü sınırsız gibi görünse de emniyetli uçuşların sağlanması için hava sahaları, sınıflara ayrılmıştır. Her tür hava sahasında, Hava Trafik Hizmeti verilir ve uçuş prosedürleri değişir. Tüm hava sahaları belirli bir sınıfta yer alır ve bu sahada uçan hava taşıtları, çeşitli kurallarla karşılaşabilirler. Hava sahaları ICAO’nun belirlediği kurallara göre A, B, C, D, E, F ve G şeklinde yedi sınıfa ayrılır. Bunlardan A, B, C, D, E kontrollü, F ve G kontrolsüz hava sahası sınıflarındandır. Her Devlet, hava sahasında, uçuşların yasaklanabileceği, kısıtlanabileceği veya dikkatle yapılabileceği yerlerde hem dikey hem de yatay olarak uzanan sınırlı bir bölge oluşturabilir.

CAS (Controlled Airspace) Kontrollü Hava Sahaları

Hava trafik kontrolleri tarafından hizmet verilen ve hava trafiğinin en yoğun olduğu sahalardır. A,B,C,D,E sınıflarından oluşur.

A Sınıfı: Hava trafiğinin en yoğun olduğu hava sahasıdır. IFR uçuşları bu saha da gerçekleşir. VFR uçuşlarına kapalıdır. Tüm uçuşlar için hava trafik kontrol hizmeti verilir ve her bir uçuşa ayrım uygulanır.
B Sınıfı: B sınıfı hava sahası kontrollü bir hava sahasıdır. B sınıf hava sahasında, IFR ve VFR uçuşlara izin verilir. Tüm uçuşlar için hava trafik kontrol hizmeti verilir ve her bir uçuşa ayrım uygulanır:
C Sınıfı: C sınıfı hava sahası kontrollü bir hava sahasıdır. C sınıf hava sahasında, IFR ve VFR uçuşlara izin verilir. Tüm uçuşlar için hava trafik kontrol hizmeti verilir ve IFR uçuşlar diğer IFR ve VFR uçuşlardan ayrılır. VFR uçuşlar IFR ayrılarak sadece diğer VFR trafiklere ilişkin trafik bilgisi verilir.
D Sınıfı: D sınıfı hava sahası kontrollü bir hava sahasıdır. D sınıfı hava sahasında IFR ve VFR uçuşlarına izin verilir.
E Sınıfı: E sınıfı hava sahası kontrollü bir hava sahasıdır. E sınıfı hava sahasında IFR ve VFR uçuşlara izin verilir.

Kontrolsüz Hava Sahaları

Kontrolsüz hava sahası, hava sahası sınıflarından F ve G sınıfı hava sahasını içerir. İçerisinde uçan pilotlara hava trafik Kontrol hizmet verilmez. Uçuştan ve uçuş güvenliğinden pilot sorumludur.

F Sınıfı: Tavsiyeli yollardır (ADR).
G Sınıfı: Open-FIR’dır. Kontrollü sahalar dışındaki RASA’ları, MATZ’leri ve ATZ’leri de kapsar.

Ayşegül Özbey Ocak 28, 2022

Bilgi Deposu

Hava Sahası İhlallerinde Ne Gibi Prosedürler Uygulanır?

Uluslararası hukuk uzmanlarına göre, herhangi bir ülkenin hava sahasını ihlal eden savaş uçağını düşürmesinin uluslararası hukuk kurallarına uygun olduğunu, hava sahası ihlal edilen bir ülke için ise uçağın düşürülmesi de dahil her türlü tedbiri alabileceklerini bildirmişlerdir.

Türkiye AIP’sinde Yer Alan Düzenlemeler

Türkiye AIP’sinin (Havacılık Enformasyon Yayını) seyrüsefer ikazları bölümünde uçak harekatı için muhtemel bir tehlikenin var olduğu, bütün hava sahaları ve üzerinde sivil uçak harekatı, bir veya birkaç sebeple geçici veya sürekli olarak tahdit edilen (sınırlayan) yasaklı (LT-P), tahditli (LT-R) ve tehlikeli (LT-D) sahalar ile TMA (Terminal Kontrol Sahası) /MTMA (Askeri Terminal Kontrol Hasası) ve CTR’lerde (Kontrol Bölgesi) VFR uçuşlar için ulusal ve uluslararası mevzuatta düzenlemeler bulunmaktadır. Türkiye AIP’sinde yasaklı sahalar, tehditli sahalar, tehlikeli sahalar yayımlanmıştır. Ayrıca NOTAM ile hava sahası kısıtlamaları yapılmaktadır. Olayların Meydana Gelmesine Sebep Olan Faktörler

Pilotların hava sahasına hâkim olmaması,
Pilot tarafından hava aracı pozisyon bilgisinin kaybı,
Yetersiz bir RTF (Uçmaya hazır anlamına gelir.)
Hava Trafik Kontrolünün talimatlarından sapma,
Kötü hava şartlarıdır.

Hava Sahasının İhlallerinin Potansiyel Sonuçlar

Uçakların havada çarpışma riski,
Ayırma miniması (hava taşıtlarının 290 uçuş seviyesi (FL) ile 410 uçuş seviyeleri arasında standart dikey ayırmanın 2.000 feetden, 1.000’e indirilmesini sağlayan prosedürleri tanımlayan havacılık terimidir) ihlali,
Kuyruk türbülansından kaynaklı uçuş kontrol kaybı,
Hava trafik kontrolörünün ve pilotun iş yükünde artış,
Hava Trafik Yönetimi (ATM) uygulama ve planlamasına olumsuz etkisinin sonucunu diğer hava araçlarının pas geçmelerine, unstable (kararsız) yaklaşmalarına, ekstra yakıt tüketmelerine sebebiyet,
NOTAM’lı saha içerisinde icra edilecek etkinliğin engellenmesi/kısıtlanması,
Hava araçlarının teşhis edilememesi durumunda önleme yapılması.

Emniyet Tavsiyeleri

Uçuş öncesi harita, NOTAM ve meteoroloji bilgilerinin güncelliğinin son kontrolü sağlanarak, kötü hava koşulları durumunda bunların göz önüne alınarak alternatif rotanın belirlenmesi,
Hava Trafik Kontrolü üniteleri ile iki yönlü muhaberenin sürekli sağlanması, acil durum frekanslarının dinlenmesi,
Doğru bir seyrüsefer yapılarak ihlallerin önlenmesi, pozisyon ile ilgili bir şüphe meydana geldiğinde Hava Trafik Kontrolünden yardım istenmesi,
Ulusal ve uluslararası mevzuatta yer alan yörüngeler ile Genel Müdürlüğümüz ve hava seyrüsefer hizmet sağlayıcı kuruluşa ait düzenlemelerin takip edilmesi,
Hava Trafik Yönetimi ile bağlantılı tüm emniyet olaylarının raporlanması,
Havacılık Bilgi Yönetimi ofislerine uçuş planlarının zamanlarının sunulması, planların aktive edilmesi ve sonlandırılması.

Ayrıca Hava Trafik Kontrolü tarafından;

Hava Trafik Kontrolü üniteleri arasında koordinasyon sürecinin tam olarak işletilmesi, ilgili birimlerin bilgilendirilmesi,
Mümkün olduğu sürece iki yönlü muhabere ve/veya Hava Trafik Yönetimi gözetim sistemleri vasıtasıyla ihlallerin önlenmesi için gerekli ikazların yapılmasıdır.

Esranur Tüz Eylül 3, 2021

Bilgi Deposu

Her Havayolu, İstediği Ülkenin Hava Sahasını Kullanabilir mi?

Dünya üzerinde ki tüm ülkelerin kendi kara parçalarının üstünde ki hava sahası o ülkeye aittir. Ülkenin kara parçası sınır çizgileri içindeki tüm hava sahası o ülkenin kontrolü elindedir. Tam bir üst sınır olmamakla birlikte atmosfer sınırıyla bittiği varsayılır. Bu hava sahasının kullanım şartları da havayollarına değil ülkelere bağlıdır. Ülkelerin birbirleriyle yaptıkları antlaşmalarla ilgili bir durumdur. Bu antlaşmalar ticari uçuşlarla ilgili olup Havacılık Sektöründe ‘9 Trafik Hakkı’ olarak adlandırılır. Bu 9 farklı hak kolaydan zora doğru ilerleyen bir sistem içerir. 1. hak tüm ülkelerin birbirine verdiği bir haktır. (Eğer bir ülke farklı bir ülkeyi tanımadığını belirtirse 1. haktan bile birbirlerini mahrum bırakırlar). Son hak ise 9 trafik hakkı Sömürgeci Devletlerin sömürge altında tuttuğu ülkeler için kullandığı bir hak olarak görülür. Bir ülkenin ticari uçuşlarına kadar el koyabildiğin ve bu ticari uçuşları yönetebildiğin bir haktır. İlk 3, 4 hak genel olarak tüm ülkelerin birbirine verdiği haklardır. Basit kurallardır. Kendi ülkenden başka bir ülkeye giderken farklı ülkelerin hava sahasından geçmek, yakıt ikmali gibi uçak arızaları ya da ihtiyaçları için bir ülkeye iniş yapabilmek gibi hakları içinde bulundurur.

Ülkeler Hava Sahalarının Kullanımı için Hangi Havayollarına İzin Verir?

Dünya üzerinde ki bütün havayolu şirketleri tescilini aldığı ülkeye bağlıdır. Bu da her havayolu için farklı sorumluluklar getirir. Türkiye üzerinden konuşursak, Türkiye resmi olarak bir ülkeyi tanımadığını belirtirse, Türkiye de tescil almış hiçbir havayolu şirketi Türkiye’nin tanımadığı ülkenin hava sahasını, havalimanlarını kullanamaz. Aynı durum karşı tarafın havayolu şirketleri içinde geçerlidir. Dünya üzerindeki birçok ülke 9 Trafik Hakkı’ndan ilkini birbirine vermiştir. Bu durum sadece bazı ülkeler için geçerli değildir. Böyle bir durumda havayolu şirketleri tescillendikleri ülkelerin hava sahası haklarına ve kurallarına bakmalılar ve buna göre hareket etmelilerdir.

Sıla Sultan Kızılay Temmuz 15, 2020

Bilgi Deposu

Etiket: hava sahası