Yolcu taşıyan uçaklar, ilk zamanlarda tek motorlu olarak üretilmiş ancak uçakların hızının artması için zamanla daha kuvvetli motorlar kullanılmış ve motor sayıları arttırılmış; zamanla iki, üç, dört hatta ağır kargo operasyonlarını yürüten Antonov An-225’te 6 adet motor kullanılmıştır. Peki ya bu motorlardan biri veya daha fazlası bozulup, işlevini yerine getiremeyecek hale gelirse uçuş süreci nasıl işliyor?

Uçak motorunun işlevi, uçağın kanatları sayesinde sağladığı kaldırma kuvvetini sürekli hale getirmek suretiyle uçağı havada tutmaktır. Günümüz yolcu uçaklarında iki adet motor bulunmaktadır ve bu motorlarda acil bir durum olması halinde uçağın en fazla kaç dakika uçabileceği ETOPS düzenlemeleri ile belirlenir.

ETOPS, “Genişletilmiş Menzilli Çift Motorlu Çalışma Performansı Standartları” anlamına gelir. Çift motorlu uçakların acil iniş için uygun olan en yakın havalimanından 60 dakikalık rotalarda uçmasına izin veren bir sertifikadır. ETOPS’un pilotlar arasında kullanılan anlamı da “Engines Turn or Passengers Swim” şeklindedir. ETOPS’un Tarihi

Genişletilmiş Menzilli İkiz Motorlu Operasyonlar için ICAO Gereklilikleri (ETOPS), çift motorlu uçaklar için modern üç ve dört motorlu uçaklarınki ile tutarlı olan genel bir operasyonel güvenlik düzeyi uygulamak üzere tanıtıldıkları 1985 yılından beri yürürlüktedir.

• İlk defa 1985 yılında, Trans World Airlines’a çift motorlu 767 uçağını Boston’dan Paris’e uçması için özel izin verildi (ETOPS 120).
• Birkaç yıllık ETOPS 120 deneyiminden sonra 1988 yılında 180 dakikalık ETOPS süresi uygulanmaya başladı.
• 2009 yılında 240 dakikalık ETOPS süresi Airbus A330 ile mümkün kılındı ancak bu süre belirli durumlarda uygulanabilmektedir.
• 2011 yılında Boeing, 777’nin üç farklı motor seçeneği için FAA’dan ETOPS 330 için tip onayı aldı ve ETOPS 330 ile ilk ticari uçuşu 2015 yılında gerçekleştirdi.
• Airbus A350, ETOPS 370 onayı alan ilk ticari uçaktır.

ETOPS Onay Süreci

ETOPS onay süreci iki kısımdan oluşur: ilki uçak gövdesi ve motorunun temel ETOPS gereksinimlerini karşılamadığına dair tip sertifikasyonu, ikinci süreç ise havacılık otoritelerini ETOPS uçuşlarını gerçekleştirebilme konusunda ikna etmektir.

• Tip Sertifikasyonu: Tip sertifikasyonu birtakım testleri içerir. Bu testler genellikle okyanusun üzerinde uçak motorları kapatılarak yapılır. Test uçuşu sırasında uçuş ekibinin kaybedilen motordan dolayı uçağın kontrolünde sıkıntı yaşamaması önemlidir. ETOPS 180 onayı alan bir uçak, tam kapasiteyle motorlarını kullanmadan 3 saat uçabilmelidir.
• Operasyonel Sertifikasyon: İkinci süreç ETOPS operasyonel sertifikasyonu olarak adlandırılır ve normal mühendislik ve uçuş prosedürlerine ek olarak ek özel mühendislik ve uçuş ekibi prosedürlerine uyumu içerir. Pilotlar ve mühendislik personeli, ETOPS için kalifiyeli ve eğitimli olmalıdır. Uzun mesafeli uçuşları gerçekleştiren deneyime sahip bir hava yolu şirketine derhal ETOPS operasyon onayı verilebilir, diğerlerinin ise bir dizi ETOPS kanıtlama uçuşu ile yeteneklerini göstermesi gerekebilir.

Yolcu uçakları genel olarak değerlendirildiğinde iki ya da daha fazla motorla uçar. Fakat bütün uçaklar tek motorları eksik şekilde de uçabilirler. İki motorlu bir yolcu uçağında bütün planlamalar tek motora göre yapılır. Yani uçağın motorlarından bir tanesi bozulsa bile uçak tırmanışa sıkıntısız bir şekilde devam edebilir. Kısacası ikinci motor güvenlik için bulunur da diyebiliriz. Bir motorun arızalanması uçakların güç ve hızında azalmaya neden olacaktır. Bu yüzden pilotlar daha düşük irtifaları tercih etmelidirler. Tek motor arızalandığında uçuş biraz zor olacağından uçağın iniş hedefi değiştirilebilir. Uçakların Havada Tüm Motorları Durursa Ne Olur?

Uçaklarda uçmayı sağlayan iki temel öğe vardır. Kanatlar ve motorlar. Uçak motorlarının durmasının farklı sebepleri olabilir. Bunlara örnek olarak motora kuş girmesi, yağ sızıntısı verilebilir.  Fakat uçağın iki motorunun da aynı anda bozulması çok düşük bir ihtimaldir. İki motoru da bozulduğu takdirde bu uçağın direkt olarak yere çakılacağı anlamına gelmez. Tüm motorları bozulan bir uçak sorunsuz bir şekilde 150 km uçabilir. Böylece kanatlar ve dümen ayarlaması yapılarak uygun bir iniş alanı bulup uçağın süzülerek inmesi sağlanabilir.