İlk ortaya çıkış sebebi Seine Nehri’nin debisini ölçmek olan pitot tüpünün mucidi aynı zamanda adını da aldığı Fransız Bilim İnsanı Henri Pitot’tur. Cihazı 1732 yılında tasarlayan Henri Pitot aynı zamanda bunu ilk kullanan insandır. 20. yüzyıla gelindiğinde yolcu ve savaş uçaklarında uçağın hızını ölçmek için kullanılmaya başlamıştır. Yolcu uçaklarında toplam üç tane pitot tüpü vardır. Kaptan pilot için bir tane yardımcı pilot için bir tane ve bir tane de yedek. Pitot tüpü akışın kinetik enerjisini potansiyel enerjiye dönüştürmek suretiyle akışkanın hızını ölçer ama herhangi bir kesitteki ortalama hıza dair bilgi vermez yalnızca bir noktadaki akışkanın hızını ölçer. Verdiği hayati bilgi ile çok önemli olan pitot tüpü için yüksek irtifalarda buzlanmalardan korumak amacıyla pitot ısıtıcı sistemler kullanılır. Bunun yanı sıra uçak eğer uçuşta değilse yerdeyken pitot tüpünün içene pislik girip tıkanmaması girmemesi için kesinlikle kılıfla kapatılmalıdır.

Çalışma Prensibi

Uçaklarda genellikle 25 cm uzunluğunda 1 cm çaplı tüpler kullanılır. Hava akış yönüne paralel ve ters istikamette yerleştirilir.Pitot tüpünden akışkan geçerken taşıtın ve akışkanın göreceli hareketi sonucunda oluşan dinamik basınç ve aynı zamanda akışkanın tüm yüzeylerde oluşturduğu statik basıncın bileşkesini ölçer. Bu toplam basınç sistemdeki hassas diyaframın genişlemesine neden olurken diğer yandanstatik deliklerden gelen statik basınç ise diyaframın statik basınç oranında daralmasını sağlar ve bu iki hareketin bileşkesine dinamik basıncı adı verilir. Dinamik basınç ise sürat saatindeki skalaya yansır. Pitot tüpü IAS(Indicated Air Speed) diye bir hız verir. Bu havanın statik ve dinamik basıncının farkından hesaplanır. IAS uçağa özgü bir düzeltme tablosu sayesinde kalibre edilmiş hava hızına (CAS) dönüştürülür. Ancak uçağın hızı çok yüksek olduğu için hava pitot tüpünün önünde sıkışır. Yani CAS için de bir düzeltme yapmak gerekir. Düzeltilen bu hava hızı bize eşdeğer hava hızını (EAS) verir. Ancak her yükseklikte farklı sıcaklık ve yoğunluk bulunur. Bulunulan yüksekliğe göre hesaplanmış son hız gerçek hava hızı (TAS) olur. Ancak bilgisayarlı sistemlerde TAS bulunup direk olarak pilota gösterilir.

Pitot Tüpünün Hayati Önemi

6 Şubat 1996 yılında gerçekleşen Birgen Air ile pitot tüpünün hayati önemini ortaya koymuştur. Birgen Air’e ait B757 tipi uçak Dominik Cumhuriyeti’nde 1 ay süreyle yerde kalmış. Fakat bu süreçte pitot tüpleri kapatılmayan uçağın tüplerinden birisine bir arı girmiş. Pilotlar kalkıştan sonra bir anormallik olduğunu fark etmişler. İki pilotun gösterdiği hızlar farklıdır. Kaptan pilotun 350 Knot yardımcı pilotun ise 220 Knot göstermektedir. Kaptan pilotun göstergelerini referans alan otopilot hızı keser ve uçak hızla irtifa kaybetmeye başlar. Durumu anlayan pilotlar otopilotu devreden çıkarıp uçağa hız vermeye başlarlar ama uçak stall olur. 180 yolcusu ve 9 mürettebatı ile Atlas Okyanusu’na çakılmıştır.