Havacılığın ilk yıllarında ortaya çıkan kaza veya bu tür olaylar incelendiğinde sorunların genellikle teknik açıdan olduğu gözlemlenmektedir. Günümüzde ise teknolojinin gelişmesiyle birlikte bu teknik sorunlar yerini insan faktörü ve örgütsel faktörlere bırakmıştır. Bu da emniyet faktörünün alanının ve sorumluluğunun gelişmesine sebep olmuştur.
Emniyet Kültürü Nedir ve Ne Zaman Ortaya Çıkmıştır?
Emniyet kavramı; insan faktöründen oluşabilecek sorunları önlemek amacına dayanır. Bir uçağın kaza sebebi araştırıldığında ve analiz edildiğinde organizasyonel hatalar olduğu görülür. Bu da kurum içerisinde “emniyet kavramı”nın önemini gösterir.
Bu açıdan herhangi bir kurumda herhangi bir pozisyonda çalışan her kişinin hata önlemede aktif rol alması gerekmektedir.
Emniyet kültürü, emniyete ilişkin paylaşılan inanışlar, değerler, uygulamalar ve tutumlardır. Emniyet kültürü kavramından ilk kez 1986 yılında Çernobil nükleer faciasından sonra hazırlanan hata raporunda bahsedilmiştir. Bunun nedeni ise bu facianın sebebinin örgütsel sorunlardan kaynaklanmasıdır.
Reason’un Emniyet Kültürü Modeli
James Reason’a göre emniyet kültürü, herkesin kullandığı ancak çok az kişinin gerçek anlamı veya nasıl ölçüleceği üzerinde uzlaştığı bir kavramdır. Emniyet kültürünü açıklayan çoğu tanıma göre iki bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölüm, örgütte bulunanların emniyeti gerçekleştirmek için paylaştıkları inançlar, tutumlar veya değerlerdir. İkinci bölüm ise, daha çok somut olandır. Örgütün sahip olduğu emniyet seviyesini ve bu emniyet seviyesini yükseltebilmek için gerekli olan yapıları, uygulamaları, kontrolleri ve politikaları kapsar. Aslında kapsamlı bir emniyet kültürü tanımlamasının yapılması yerine emniyet kültürünün bulundurması gereken önemli özellikler belirlenmeli ve bunlar vurgulanmalıdır.
Reason Emniyet Modeli Kaç Bileşenden Oluşur ve Bunlar Nelerdir?
Reason’a göre emniyet modeli 4 bileşenden oluşmaktadır. Bunlar: Adil Kültür, Raporlama Kültürü, Öğrenme Kültürü ve Esnek Kültür.
Adil kültür; bulunduğu örgütlerde, yöneticilere suçu yüklemek yerine olayı tüm yönleriyle dikkatlice araştırarak çok daha fazla şey öğrenebileceklerini, bilgilenebileceklerini ve bunun sayesinde de emniyeti artırabileceklerini bildiklerini, buna inandıklarını ve böyle bir yaklaşıma değer verdiklerini belirtmiştir.
Raporlama Kültürü; adil kültürde çalışan kişiler kendi hatalarını raporladıklarında suçlanmazlar. Böylece örgütte yapılan hatalardan öğrenme imkânına kavuşabilirler. Burada aslında örgüt için önemli olan şey insanların kendi hatalarını raporlamaları ve bunlardan ders çıkarmalarıdır.
Öğrenme Kültürü; bir örgütte öğrenme kültürünün oluşabilmesi için raporlama kültürünün bulunması gerekmektedir. Eğer olaylar hakkında analiz edilip rapor yapılmazsa hatalardan sonuç çıkarılamaz.
Esnek Kültür; örgüt içerisinde durumlar ve olaylar değiştiğinde bunu uyum sağlama kültürüne sahip olma anlamındadır.
