Jet akımları, dünya atmosferinde yüksek enlemlerde bulunan, batıdan doğuya doğru hızlı ve dar hava akımlarıdır. Bu akımlar troposferin (atmosferin en alt katmanı) ve stratosferin (troposferin üzerindeki katman) arasındaki tropopozda bulunurlar. 240 knot hıza ulaşabilen jet akımları hava araçlarının uçuş güvenliğini etkileyebilir.
Jet Akımlarının Oluşum Şekli
Jet akımlarının oluşumu, sıcak ve soğuk hava kütleleri arasındaki sıcaklık ve basınç farklılıklarından kaynaklanır. Özellikle kış aylarında kutup ve tropikal bölgeler arasındaki sıcaklık gradyanı en yüksek olduğundan, jet akımları da bu dönemde en güçlüdür. Sıcaklık gradyanı, kutup bölgesindeki soğuk hava ile tropikal bölgedeki sıcak hava arasındaki güçlü yatay gradyanın oluşturduğu basınç gradyanı nedeniyle jet akımlarının oluşumunu sağlar.
Her iki yarımkürede de iki ana jet akımı vardır: kutup jet akımı ve subtropikal jet akımı. Kutup jet akımları yaklaşık 50-60 derece kuzey ya da güneyde bir enlemde bulunur ve daha güçlüdür. Soğuk kutup hava kütleleri ile daha sıcak orta enlem hava kütleleri arasında bir sınır oluşturur. Subtropikal jet akımları yaklaşık 25-35 derece kuzey ya da güneyde bir enlemde bulunur ve kutup jet akımından daha zayıftır. Sıcak tropikal hava kütleleri ile daha soğuk orta enlem hava kütleleri arasında bir sınır oluşturur.
Jet akımları sürekli değildir; konumları, hızları ve güçleri değişebilir. Mevsim, topografi, okyanus sıcaklıkları ve diğer büyük ölçekli hava sistemleri gibi çeşitli faktörler jet akımlarını etkileyebilir. Jet akımlarının yolu değiştiğinde ya da yönü değiştiğinde bir bölgenin hava koşullarını önemli ölçüde etkileyebilir. Örneğin jet akımının güneye doğru bir eğilimi, soğuk kutup havasının güneye doğru ilerleyerek daha sıcak alanlara yayılmasına ve ciddi soğuk hava koşullarına neden olabilir.
Jet Akımının Hava Araçları Üzerindeki Etkileri
Jet akımları, uçaklar üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkilere sahip olabilir. Bu etkiler rüzgarların yönü ve gücüne bağlıdır.
Bir uçak jet akımı yönünde uçtuğunda önemli bir kuyruk rüzgarı avantajından faydalanabilir. Bu, uçağın hızını artırabilir ve varış noktasına ulaşma süresini azaltabilir. Bu nedenle ticari havayolları rotalarını planlarken jet akımından faydalanmaya çalışırlar çünkü jet rüzgarları havayollarına zaman ve yakıt tasarrufu sağlayabilir.
Öte yandan bir uçak jet akımına karşı uçtuğunda önemli bir kafa rüzgarı alabilir, bu da uçağın hızını yavaşlatabilir ve varış noktasına ulaşma süresini artırabilir. Bu husus yakıt tüketimini arttırır çünkü uçak rüzgara karşı hızını korumak için daha fazla itki üretmek durumunda kalacaktır.
Ayrıca jet akımının konumu ve gücü, türbülans ve diğer hava koşullarını etkileyebilir; uçuşun güvenliği ve konforu üzerinde etkisi olabilir.
