Uçak Yakıtı (Jet A1)
Hava yolları araçlarında ısı dengesini korumak farklı ulaşım araçlarına göre daha zordur. Uçakların yakıtlarında kullanılan Jet-A1 denilen yakıtın ana maddesi kerosendir. Yüksek irtifalarda azalan hava sıcaklığı sebebiyle yakıtın donmaması, sıvının akışkanlığını kaybetmemesi için önemli bir hidrokarbon sıvısıdır. Jet ve uçak motorlarının yanı sıra sanayide de kullanılır. Halk arasında gaz yağı olarak da bilinebilir. Petrolün çok küçük bir şekilde damıtılmasıyla elde edilir. Parlama noktası 38/40 °C iken donma noktası -47/-49 °C olarak gösterilir. Göründüğünden daha zor alev alır ama çok ısı verir. Bu özelliği sayesinde hem yangın riskini minimum seviyeye düşürür, hem de donma riskini indirgemiş olur.Jet-A1 den farklı olarak kerosen maddesinin yoğunluğuna göre değişen Jet-A ve Jet-B tipi yakıtlarda mevcuttur. Ama Jet-A1 in donma derecesi Jet-A ya göre daha düşük Jet-B ye göre daha yüksektir. Bu sebeple kullanılan en ideal yakıt çeşididir. Jet-B ise donma derecesi -60 °C olması nedeniyle genel olarak Alaska, Kanada ve Rusya gibi sert iklim koşulları olan ülkelerde kullanılır.
Uçaklara Yakıt İkmali Nasıl Yapılır?
Yakıt ikmali yapılırken güvenlik oldukça önemlidir bu yüzden bazı önlemler alınmalıdır. Sorumlu olan kişi, kaptan pilotun yakıt alınması konusunda talimatı olmadan yakıt alım işlemi yapılamaz. Ayrıca yakıt alımı başlamadan önce uçağın yakınlarında itfaiye hazır şekilde olmalıdır. Yolcu giriş-çıkış kapılarına herhangi bir acil durum için körük veya yolcu merdiveni yanaştırılması gereklidir. Uçak park frenine alınmış olmalı ve yakıt aktarımı yapacak tanker uçağa uçak motorları durdurulduktan sonra yanaşması gerekir. Olası bir yangına karşı müdahale edebilmek için yakıt yangınlarını söndürebilecek şekilde en az iki adet yangın söndürücü bulundurulmalıdır. Yakıt ikmalini yapan personel yakıt buharının patlayıcı etkisi olduğunu bilmeli ve buna göre hareket etmelidir. Kıvılcıma sebep olabilecek herhangi bir şey üzerinde bulundurmamalıdır, kıyafetlerinde herhangi bir problem olmamalıdır. Yakıt ikmali yapılacak meydana yakın yerlerde şimşek, yıldırım gibi hava olayları olması durumuna karşı yakıt ikmali için kuleden onay alınması gerekir. Daha pek çok ayrıntıyı içeren önlemler sonrasında yakıt ikmali başlatılır.
Uçağın Yakıtı Performansını Nasıl Etkiler?
Günümüzdeki uçaklar ICAO Annex 8 ile uyumlu olarak ulusal ve uluslararası otoritelerin standartlarına bağlı kalınarak tasarlanmaktadır. Uçak dizaynları Avrupa’da ise EASA (Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı) ile uyumlu olmak zorundadır. Uçakların kalkış ve iniş performansları açısından kalkış ağırlıklarına göre kategorize edilmektedir. Aletli yaklaşma dizaynında ise dikkat edilen en önemli şeylerden biri uçak hızlarıdır. Hızlarına göre uçaklar sınıflandırılarak her bir sınıf için ayrı ayrı hesaplamalar yapılmaktadır.Kalkış aşamasında ise Maksimum Kalkış Ağırlığı dikkate alınmaktadır. Üretici firmalar, uçağın full thrust ile çalışırken ya da bir veya daha fazla motorun arızası durumunda uçulabilecek maksimum irtifayı belirler. Uçuşun her aşamasında olduğu gibi son yaklaşmada da uçak performansını ve yakıtını etkileyen faktörler bulunmaktadır. Son yaklaşmadaki hız faktörünün uçağın iniş mesafesine çok büyük ölçüde etkisi bulunur. Bu sebepten uçaklar rüzgârı karşısına alarak iniş yapar ve düşük hava sürati ile piste teker koyarlar. Son yaklaşma süratini etkileyen faktörlerden ilki uçağın ağırlığı olur. Uçağın ağırlığı arttıkça bu ağırlığı dengelemek için gerekli olan kaldırma gücü artacaktır. Buna bağlı olarak da gerekli kaldırma gücünü elde edebilecek minimum sürat de artmış olur. Uçak ne kadar ağırsa son yaklaşmadaki sürati de o kadar fazla olacaktır.
Son yaklaşma sırasında flaplar belli oranda açılır ve sürtünme artar. İniş takımları açıldığında ise sürtünme daha da fazlalaşır. Alçalma oranında hiç değişiklik yapmadan hız düşürmek mümkündür. Daha az bir süratle daha dik bir son yaklaşma anlamına gelmektedir. Hava trafik kontrolörlerine göre ayırmalar uçaklara göre değişen bu süratler dikkate alınarak yapılır. Uçağın yakıt performansını, hava olayları, gökyüzündeki rüzgârın etkisi, havada yaşanan trafik durumu vb. gibi şeyler oldukça etkilemektedir.
